Над Македонија покрај политичката криза и предвремените избори, разочарувањето од ЕУ, надвисната е и енергетска и економска криза, која што тешко ќе се одрази на македонскиот народ и на македонската економија. Македонија денес и во близка иднина ќе го плаќа цехот од неинвестирањето во нови клучни енергетски објекти.
Македонија која што е увозно зависна држава кога се во прашања енергенсите денес е исправена пред сериозен предизвик и тешка и ладна зима. Лошата ситуација во енергетскиот сектор додатно ја влоши и геополитичката турбуленција во Европа и Светот, како и фактот што голем дел од клучните енергетски објекти во државата се на крајот на својот работен век, и нивната работа е проследена со голем број на хаварии и дефекти. А во блиска иднина не е предвидено пуштање во употреба на нови енергетски објекти, кои што ќе ги заменат старите. Плус сите големи гасоводи и нафтоводи ја заобиколуваат Македонија, и тоа додатно го отежнува снабдувањето на државата. Алтернативните извори и зелената енергија не се развиени во Македонија, и тие не можат да ги заменат клучните енергетски објекти во блиска иднина. Идните гасоводи и нафтоводи кои што ЕУ и САД ги најавуваат од Кавказот и Блискиот Исток кон Европа и Балканот, плус течниот гас од САД не е факт дека во скоро време ќе се реализираат. Песната за тие гасоводи ја слушаме повеќе од 20 години, и сите тие останаа само проекти на хартија, без реализација. Најреална опција е скапиот американски течен гас, но прашање е во колкав обем тој ќе стигне на Балканот, и како ќе се транспортира од Грција до целиот Балкан.
Голем дел од балканските држави како замена за рускиот гас полагаа надежи во американскиот течен гас, како спас од престојната енергетска криза. Бугарија тврдеше дека обезбедила долгорочно снабдување со ефтин течен гас од САД, но како што покажа истражувањето на бугарските медиуми, проверката покажува дека цената на течниот природен гас од САД во јуни до бугарската граница е 87.482 долари/мегават-час или 82,69 евра за мегават-час. Во исто време, цената на гасот според формулата на договорот на Булгаргаз со „Газпром експорт“ за јуни 2022 година е 74,16 евра/мегават-час. Тоа значи дека течниот природен гас во Бугарија пристигнува за 8,53 евра/мегават-час поскап или 11,50% поскап од гасот од Газпром во јуни [1]. Во САД се случи хаварија на фабриката за течен гас Freeport LNG. Последиците од пожарот во американската фабрика за течен гас Freeport LNG се посериозни од очекувањата. Извозниот терминал нема да работи 3 месеци, и Европа и Балканот 3 месеци нема да можат да добијат течен гас од САД. Добра вест за Македонија е што и покрај тоа што Македонија воведе санкции на Русија, сепак се согласи рускиот гас да го плаќа во рубљи.
Како резултат на немањето на ефективна енергетска стратегија во последните 30 години, и оваа и наредната година, ќе се одлеваат стотици милиони евра за увоз на електрична енергија и јаглен за производство на истата, како и за увоз на нафта и гас. Повеќе од јасно е дека цената на нафтените деривати и на гасот ќе остане висока, цената на електричната енергија ќе се зголемува, а сето тоа ќе повлече раст на инфлацијата и зголемување на трошоците на живот. Како и секогаш цената ќе ја плати трпеливиот македонски народ, кој што наместо да излезе на протести спремен е како секогаш да го стегне уште посилно ременот на својот каиш и да трпи. Тоа значи зголемена сиромаштија и класна нееднаквост, затворање на илјадници мали и средни бизниси, огромни буџетски дефицити и расходи за социјалата, а тоа значи помали расходи за капитални инвестиции, за развој, зголемување на даноците и додатно оптоварување на економијата. Тоа ќе биде огромен проблем за македонската економија, која што ниту е динамична и иновативна, ниту е конкурентна во светот, и истата е зависна од извозот во Германија. А бидејќи германската економија исто ја чекаат тешки времиња, тоа е лош сигнал и за македонската економија, која што во последните 3 години стагнира.
Македонија веќе е влезена во спиралата на кругот на задолжување, задолжување кое постојано расте, и за жал не се гледа светлото на крајот на тунелот. Задолжувањата кои што ги зема Македонија не се за капитални ифраструктурни објекти, за развој и развој, дигитализација, зголемување на продуктивноста, истите се за социјални трансфери и за крпење на буџетските дефицити. Балонот на задолжувањто постојано се дува, и прашање на време е кога истиот ќе пукне како меур од сапуници, што ќе доведе до колапс на македонската економија. Но на хоризонтот не се гледа дека Владата во заминување има стратегија и реален план како да се справи со престојната економска и енергетска бура, и судејќи според се, ќе се оди на импровизации и чекање на помош од надвор, како и во минатото, а посебно минатата година.Но прашање е дали оваа година таа помош ќе стигне во планираниот обем, или Македонија ќе мора повторно да ја моли Србија за помош. Потребно е новата влада итно да се зафати со овој проблем, за да се спаси што може да се спаси.
Пишува: Дарко Тодоровски
Магистер по меѓународни односи и воен аналитичар
