Иван Михајлов Гаврилов (26 август 1896 – 5 септември 1990), познат уште како Ванчо Михајлов, Ванче Михајлов и Радко — раководител на ВМРО и контроверзна историска личност во Македонија. Се школувал во Штип, Солун и Скопје, каде што завршил гимназија (1915). По Првата светска војна студирал право на Софискиот универзитет, бил еден од основачите и прв претседател на студентското друштво „Вардар“. По пристапувањето во ВМРО бил секретар на Тодор Александров, пунктов началник за Софија, а по убиството на Александров бил член на ЦК на ВМРО (1925), реизбран и по убиството на Александар Протогеров (1928). До 1928 година бил одговорен за снабдување на Организацијата со муниција. Од 1928 година ВМРО никогаш не одржало официјален конгрес на кој тој поднел извештај за неговата работа.
Дејствувал за обединување и независност на Македонија, но како бугарска земја (со бугарско мнозинско население). Независноста на Македонија ја гледал од политички и државни цели, а не од национални потреби на македонскиот народ. На Пиринскиот дел на Македонија гледал како на основно јадро – Пиемонт за обединување на другите делови на Македонија.
Бил приврзаник на индивидуален терор, преземал терористички акции за ликвидација на опонентите. Во времето на неговото раководење на Организацијата во Пиринскиот дел на Македонија воспоставил, со согласност од бугарската држава, паралелна полуофицијална власт, претворајќи го во своја воена и финансиска база. Дел од собираните средства наменил за материјална помош на сиромашните, со кујни за бесплатни оброци за безимотните, за изградба на училишта, болници, поправка на локални патишта, стипендии за сиромашните ученици и студенти и др. Се ангажирал и за доделување земја и материјална помош на безимотните македонски бегалци.
Применил нова стратегија во борбата на ВМРО: изведување терористички акции и атентати со тн. тројки и петорки. Одржувал блиски односи со Владата на Бугарија, а имал поддршка и материјална помош и од Италија.
Според јавно достапни извори од Централната разузнавачка агенција (CIA) на САД по 19-мајскиот преврат и забраната на ВМРО (1934) бил тајно пренесен во Турција (официјално емигрирал), а оттаму заминал во Полска (1938). За време на Втората светска војна престојувал во Загреб, кај Анте Павелиќ како негов специјален гостин и соработувал со германските воени служби. По доаѓањето на Германците во Загреб Михајлов се преселува во Виена каде живее како специјален гостин на Нацистите. Пред крајот на војната, со поддршка на Германците, дошол во Македонија, Скопје, септември 1944, со задача да формира квислиншка Независна Држава Македонија, но не нашол на поддршка.
Според наодите на CIA од 1953 година Организацијата предводена од Михајлов „нема приврзаници ниту, пак, групи во Македонија, Бугарија и Европа туку само во САД и Канада каде неговото влијание е сѐ уште големо.“ Македонската патриотска организација (од САД) во овој период е одговорна за издржувањето на Михајлов. Извесен Љубен Димитров е одговорен за обезбедувањето на финансии Михајлов. Во овој период МПО обезбедува околу 8000 американски долари годишно (овие средства соодветствуваат на околу 73.000 долари во 2019 година) за Михајлов и дополнително ги покрива неговите трошоци.
Тој е сметан за бугарофил од официјалната историска наука во Македонија и за деец на бугарското национално-ослободително движење во Бугарија. Иако Михајлов не признавал посебна национална самобитност на населението во Македонија, тој се залагал за назависна и обединета Македонија со главен град Солун.
Во извештајот на CIA од 1953 година се вели „Како заклучок би можел да кажам дека Иван Михалов е гангстер, терорист на кои не може да му верува ниту САД ниту било кој друг; тој управува со ВМРО и со МПО единствено за лична корист.
Ванчо Михајлов е роден во Ново Село, Штип. Од 1910 година Ванчо бил ученик во Солунската машка гимназија „Св. Кирил и Методиј“. Малку пред Меѓусојузничката војна (позната уште и како Втора Балканска војна) го напуштил Солун и се вратил во Штип. Го завршил образованието во српска гимназија во Скопје. По завршувањето во 1915 година, како одличен ученик му било предложено од страна на српското министерство за просвета да продолжи своето образование како стипендист во кој универзитет си одбере во Европа. Михајлов одбил, и за време на Првата светска војна (1915-1918) бил бугарски чиновник во Штипската општина, како во 1918 година закратко постапил во бугарската војска. По Солунското примирје ја напуштил армијата, а во 1919 се запишал за студент на Правниот факултет во Софија. Истата година бил привлечен во редовите на ВМРО од Тодор Александров во Задграничното претставништво на организацијата. Во 1920 бил еден од основачите на Македонското студентско друштво Вардар и прв негов претседател.
По потпишувањето на Мајскиот манифест во 1924 година, Тодор Александров бил убиен (31 август 1924) и раководството на ВМРО го презема Иван Михајлов кој се пресмета со своите противници. Во Благоевград Михајлов ги кани главните македонски дејци на левицата на ВМРО и раководителите на Илинденската организација, и со помош на бугарската војска и полиција ликвидирал десетици дејци на Македонската левица, меѓу кои и Арсениј Јовков. Посе тоа ги ликвидира војводите Ѓорѓи Поп Христов и Панчо Михајлов. Го наредува и убиството на Ковачев и Тодор Паница.
На 31 октомври 1927 година српската власт во Штип ги убива татко му Михаил Гаврилов и поголемиот брат Христо Михајлов. На 7 јули 1928 година по негова заповед бил убиен генерал Александар Протогеров.
На негова иницијатива во Женева од 14 јуни 1926 година започнал да излегува од печат весникот “Ла Маседоан”. Исто така ги поткрепувал дејностите на Македонскиот Научен Институт во Софија, Македонската Патриотска Организација за САД и Канада и весник Македонска Трибуна.
На 21 јули 1928 година во село Крупник, Горноџумајско, е одржан Седмиот конгрес на ВМРО, на кој Ванчо е повторно избран за член на новиот ЦК. Во 1934 година учествувал во организацијата на убиството на југословенскиот крал Александар Караѓорѓевиќ во Марсеј, Франција. Избегал во Турција во 1934 година, по воениот преврат во Бугарија, кога ВМРО била забранета. Таму бил уапсен до 1938 година, кога бил пуштен и заминал со својата сопруга Менча Крничева во Полска.
По окупацијата на Полска, го добил правото да живее во Варшава. Кога била создадена независната Хрватска држава во 1941, се преместува во Загреб, кај својот верен пријател Анте Павелиќ, каде живеел до крајот на Втората светска војна. После војната живеел во Австрија, Шпанија и Италија. Таму има напишани доволен број на книги на македонска тематика.
Ванчо Михајлов умрел од природна смрт на 5 септември 1990 година во Рим, Италија.
Иван Михајлов од официјалната македонска и комунистичката бугарска наука е сметан за најцрната личност во историјата на македонското револуционерно движење. Според комунистите, тој е човекот кој преку ликвидирање на највидните македонски револуционерни дејци, успева раководењето на ВМРО да и го предаде целосно во рацете на бугарската фашистичка клика. Михајлов е заслужен за убиството на десетици македонски и бугарски комунисти за време на таканаречените горноџумајски атентати. По падот на комунизмот во Софија е подигната спомен-биста на Михајлов. Во Музејот на македонската борба во Скопје исто се наоѓа восочна фигура на Ванчо Михајлов.
Идејата за слободна и независна Македонија е толку голема; правдата. за којашто македонското население се бори, така очигледна; самата борба така сеоддајна и идеалистички водена; објективните странски познавачи на вистината за Македонија толку авторитетни и многубројни што за секој чесен човек е лесно да ја разбере таа вистина, а заедно со тоа и големината на непријателските аспирации кон Македонија.
Извори:
1.Предавствата и атентатите во македонската историја, Виолета Ачковска и Никола Жежов, Скопје, 2004 год
2.Македонија Швајцарија на Балканот
Пишува: Vanco Milenkovski
